Znaczenie wapnowania użytków zielonych
Wapnowanie ma wielostronne korzyści, nie tylko dla produkcji pasz, lecz również dla całego ekosystemu łąkowego:- Uzyskanie optymalnego składu botanicznego runi.
Dla wzrostu i rozwoju wartościowych traw pastewnych najbardziej odpowiednie są gleby o odczynie lekko kwaśnym. W takich warunkach w runi dominują życice, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, wiechlina łąkowa i inne trawy o najwyższej produkcyjności i jakości. Stabilizacja odczynu gleby na poziomie pH około 6,0 ma jeszcze większe znaczenie dla roślin motylkowatych, między innymi ze wzglęu na niższe koszty nawozów azotowych. - Poprawa składu chemicznego pasz.
Optymalnym poziomem wapnia w paszy dla przeżuwaczy jest 0,7% w suchej masie. Pod wpływem wapnia wzrasta strawność hemicelulozy i zwiększa się poziom pobierania paszy przez zwierzęta. - Zmniejszenie zawartości w glebie szkodliwych jonów glinu i manganu.
Mimo, że wapń nie jest bezpośrednio czynnikiem plonotwórczym na użytkach zielonych, to jednak zauważalny, na ogół w dłuższym okresie czasu, wzrost plonów z łąk i pastwisk jest efektem poprawy właściwości siedliska glebowego, głównie poprzez eliminację toksycznych dla traw pastewnych jonów glinu i manganu. Zwiększenie wartości pH powyżej 4,0 niweluje szkodliwe działanie tych jonów. - Sprzyjanie poprawie żyznośści i właściwości fizycznych gleby.
Wprowadzenie wapnia do gleby użytków zielonych sprzyja tworzeniu struktury agregatowej - Zwiększenie liczebności oraz aktywizacja mikroflory i fauny glebowej.
Stosowanie wapnowania użytków zielonych zlokalizowanych na kwaśnych glebach zwiększa populację dżdżownic. Większa aktywność fauny glebowej stymuluje procesy przemiany materii organicznej oraz przyspiesza obieg azotu i fosforu. Ponadto dżdżownice odgrywają istotną rolę we wprowadzaniu wapnia do gleb użytków zielonych, na których wapnowanie jest stosowane na powierzchnię darni. - Przeciwdziałanie zakwaszeniu wód gruntowych i powierzchniowych,
a także sprzyjanie utrzymaniu równowagi wapniowej w środowisku.
W świetle upowszechniania zasad rolnictwa zrównoważonego wapnowanie użytków zielonych powinno służyć nie tylko celom produkcyjnym, lecz również stwarzać warunki dla pozyskiwania szerokiej gamy dóbr ekologicznych z łąk i pastwisk. Jedną z nich jest rola swoistego filtru, tworzącego barierę migracji biogenów do wód. Obecność użytków zielonych w dolinach rzek oraz obniżeniach terenowych tworzy specyficzną strefę buforową, dzięki której przechwytywane są składniki biogenne wymywane z pól uprawnych, zwłaszcza związki azotu i fosforu.
Potrzeby wapnowania użytków zielonych
Odczyn gleb łąkowych ulega istotnym zmianom. Zwiększanie zakwaszenia gleby jest rezultatem naturalnego wyczerpywania się zasobów wapnia, głównie z powodu produkcji paszy oraz wymywania. Zmniejszanie się zasobów wapnia w glebach pod użytkami zielonymi jest także efektem intensywnego nawożenia mineralnego azotem oraz gnojowicą. Istotnym czynnikiem obniżania się odczynu gleby na dobrych pastwiskach są odchody pozostawiane przez pasące się zwierzęta.Odkwaszanie gleb pod użytkami zielonymi należy zawsze analizować z punktu widzenia zawartości w nich materii organicznej. Na glebach mineralnych nawozy wapniowe należy stosować w ilościach gwarantujących utrzymanie ich odczynu w przedziale pH KCl 5,5-6,5, natomiast na organicznych w przedziale pH KCl 5,0-5,5. Wapnowanie użytków zielonych jest bezwzględnie konieczne, gdy pH gleb mineralnych spadnie poniżej wartości 5,0, a pH gleb organicznych poniżej 4,5. Szczególnej troski wymagają użytki zielone z dużym udziałem roślin motylkowatych w runi. Znaczne potrzeby wapnowania wykazują gleby przeznaczone pod przemienne użytki zielone, na których najczęściej wysiewane są mieszanki trawiasto-motylkowate.
Z tego względu okrywa glebowa użytków zielonych wymaga systematycznej obserwacji i kontroli odczynu. Najbardziej pewnym miernikiem pozostaje analiza chemiczna, czyli określenie wartości pH bezpośrednio na łące lub pastwisku, czy też w laboratorium chemicznym. W precyzyjnym ustaleniu dawki wapnia konieczna jest też analiza zawartości węgla organicznego (próchnicy), którą można zastąpić, prostszą w oznaczeniu, oceną gęstości powietrznie suchej masy próbki.
Zasady wapnowania użytków zielonych
W wapnowaniu użytków zielonych należy zwrócić szczególną uwagę na dobór optymalnej dawki nawozu zależnej od pH gleby i zawartości próchnicy (tabela). najczęściej kształtuje się ona na poziomie 1-1,5 t/ha w przeliczeniu na CaO w odstępach co 4-6 lat. W zakresie częstotliwości stosowania wapnia podstawową rolę odgrywa skład granulometryczny gleb, a mianowicie im lżejsza jest gleba, tym należy ją częściej wapnować, lecz mniejszymi dawkami. Stopniowy efekt odkwaszania gleby ma wpływ na systematyczną sukcesję roślinności w kierunku wzrostu udziału w runi wartościowych traw pastewnych i motylkowatych. Forma węglanowa jest zalecana szczególnie w siedliskach grądowych wykształconych najczęściej na lekkich glebach mineralnych oraz w siedliskach organicznych. Na glebach zwięzłych gliniastych, zwłaszcza w przypadku renowacji użytków zielonych silnie zakwaszonych, skuteczne są nawozy typu tlenkowego, które cechują się większą rozpuszczalnością i szybszym działaniem.Zalecanym terminem aplikacji wapnowania na użytki zielone jest okres pozawegetacyjny, zwłaszcza późna jesień, lub niekiedy wczesna wiosna, przed ruszeniem wegetacji roślin. Nie należy łączyć zabiegu wapnowania z aplikacją popularnych na użytkach zielonych gnojowicy, gnojówki oraz stosowaniem nawozów mineralnych zawierających azot w formie amonowej. Nawóz wapniowy jest stosowany na darń i nie może być wymieszany z glebą. Z tego względu należy wykorzystywać możliwość połączenia tego zabiegu z renowacją użytków zielonych, zwłaszcza przy wykorzystaniu metody pełnej uprawy, w ramach której można wymieszać nawóz wapniowy z glebą.
Efekty wapnowania uwidaczniają się stosunkowo późno od momentu wykonania zabiegu, gdyż wapń wprowadzony na powierzchnię darni powoli przenika do głębszych warstw gleby. Proces ten zależy od rodzaju i dawki stosowanych nawozów, ilości opadów, warunków wilgotnościowych i typu gleby. Wapń z formy węglanowej przemieszcza się w glebie w ciągu roku przeciętnie na głębokoć 2-4 cm.
Warto zapamiętać!
- Wapnowanie determinuje skład botaniczny runi użytków zielonych, co ma wpływ na plon i jakoć pasz produkowanych dla zwierząt.
- Optymalnym dla wzrostu i rozwoju większości roślin pastewnych na użytkach zielonych jest pH w zakresie 5,5-6,5 dla gleb mineralnych i 5,0-5,5 dla gleb organicznych.
- Oczekiwany efekt nawożenia gleb łąkowych o większej zawartości materii organicznej zapewnia zwiększenie dawki nawozów wapniowych.
- Nawozy węglanowe są najlepsze w siedliska grądowych i organicznych, natomiast tlenkowe na użytkach zielonych zlokalizowanych na glebach zwięzłych gliniastych.
- Nawozy wapniowe węglanowe stosowane na użytki zielone działają wolno, gdyż wprowadzane są na powierzchnię darni, dlatego decyzję o wapnowaniu należy podjąć odpowiednio wcześnie.
- Optymalnym momentem regulacji odczynu gleb łąkowych jest renowacja łąk i pastwisk, zwłaszcza metodą pełnej uprawy, gdy istnieje możliwość wymieszania nawozu wapniowego z glebą.
- Wapnowanie gleb stanowi ważne ogniwo procesu odnawiania użytków zielonych w gospodarstwach mlecznych, szczególnie w przypadku stosowania w mieszankach nasiennych wartościowych gatunków traw pastewnych oraz roślin motylkowatych.
